Мазкур тизим солиқ бошқарувини янада такомиллаштиришдаги муҳим босқич бўлиб, молиявий қонунбузарликларнинг олдини олишга ва солиқ интизомини мустаҳкамлашга қаратилган. Янги тизим ЭҲФ расмийлаштириш жараёнида қонунбузарлик эҳтимолини баҳолаш имконини берувчи комплекс таҳлилга асосланади. Ҳар битта ЭҲФ 48 та мезон бўйича баҳоланади.

Натижада уларнинг хавф даражаси тизимда 3 тоифага ажаратилади: паст, ўрта ва юқори. Агар хавф даражаси юқори бўлса, бу ҳолат харидорга автоматик тарзда маълум қилинади. Бу эса ҳамкор танлашда ўзаро ишонч, кўнгилсиз ҳодисаларнинг олдини олиш ва эҳтиёткорликни таъминлайди. Янги лойиҳа солиқ идораларининг ишини енгиллаштирибгина қолмай, тадбиркорлик муҳитида ўзаро ишонч ва шаффофликни ҳам мустаҳкамлайди. У Жанубий Корея ва Туркия тажрибалари асосида ишлаб чиқилган.

Жараёнга Халқаро Валюта Фонди экспертлари, “Янги технология” илмий-ахборот маркази ва IТ мутахассислари фаол жалб этилган. У юртимизда солиқ соҳасини рақамлаштириш, коррупцион ҳолатларнинг олдини олишда муҳим босқич бўлиб хизмат қилиши кутилмоқда. Лойиҳа синов тизимида ишлаётган бўлса-да, ўтган 3 ой вақт мобайнида 27 та шубҳали корхона томонидан 281 та корхоналарга 5.9 триллион сўмлик ЭҲФ расмийлаштирилгани аниқланди. Шундай шубҳали ҳолатлардан бирида, платформада 18 ёшли йигитнинг номига нақд 21 та фирма очилгани маълум бўлди. Фирмаларнинг ҳисобварағида расмий маблағ айланмаси ҳам, автомашина ҳам, ишчи-ходим ҳам мавжуд эмас. Бироқ бир-икки ойдан сўнг ушбу шахсга тегишли фирмалардан бирига товар олди-сотди қилинганлиги учун катта маблағ келиб тушмоқда. Бу ҳолат ходимларимиз томонидан назоратга олинди. 1 декабрдан лойиҳа Наманган вилоятида ҳам тажриба тариқасида бошланади. 2026 йил 1 январдан бошлаб эса бутун республика миқиёсида ишга туширилади. Солиқ қўмитаси вакилларининг таъкидлашича, тизимнинг асосий мақсади – жазолаш эмас, балки ҳалол тадбиркорларни ҳимоя қилиш, сохта ҳисоб-фактураларини камайтириш, яширин бизнессларнинг олдини олиш ва молиявий изчилликни таъминлаш.

Гулҳайё ПРИМОВА, ЎзЖОКУ талабаси