Оилавий қадриятлар — бу бир оилада авлоддан-авлодга ўтиб келаётган меҳр-муҳаббат, ўзаро ҳурмат, масъулият, ҳалоллик, сабр-тоқат, ота-онага ҳурмат, фарзандларга ғамхўрлик каби ахлоқий принциплардир.

UNESCO маълумотларига кўра, мустаҳкам оилавий қадриятларга эга жамиятларда жиноятчилик даражаси паст, таълим ва соғлиқни сақлаш кўрсаткичлари эса юқори бўлади.

Замонавий ҳаёт тарзи ва технологик ўзгаришлар оилавий муносабатларга бир нечта жиҳатдан таъсир кўрсатмоқда:

• Ижтимоий тармоқлар: Оила аъзолари орасидаги жонли мулоқот камайиб, телефон орқали мулоқотга ўрин бермоқда.

• Гендер тенглиги: Аёлларнинг ижтимоий-сиёсий фаоллиги ортмоқда, бу эса оиладаги анъанавий ролларни ўзгартиришга олиб келмоқда.

• Иш ҳаёти: Ота-оналарнинг иш билан бандлиги фарзандларга кам вақт ажратилишига сабаб бўлмоқда.

• Глобаллашув: Янги маданиятлар таъсири, турмуш тарзи ва қадриятларнинг аралашуви кузатилмоқда.

Статистик факт: New Research Center (2023) маълумотларига кўра, АҚШда ёш оилаларнинг 58 фоизи анъанавий оилавий моделлардан фарқ қилувчи турмуш тарзини танламоқда. Бу ҳолат бошқа мамлакатларга ҳам хос бўлиб бормоқда.

• Ажрашишлар сонининг ортиши: Ўзбекистон Республикаси Суд кенгаши маълумотига кўра, 2022 йилда 43 мингдан ортиқ ажрим ҳолати қайд этилган. Бу 10 йил аввалгига қараганда 35% кўп.

• Фарзандлар тарбияси: Оилавий муҳитнинг беқарорлиги боланинг психологик ривожига салбий таъсир кўрсатади.

• Ота-оналарнинг ўзаро алоқа муаммоси: Кўплаб ота-оналар бир-бири билан эмас, телефон ёки иш билан кўпроқ вақт ўтказмоқда.

Мувозанатни қандай сақлаш мумкин?

1. Оилавий қадриятларни янгилаш, лекин рад этмаслик

Ёшлар анъанавий қадриятларни замонавий ҳаёт шароитида янгича талқин қилиши керак. Масалан, аёлнинг ишлаши — бу масъулиятдан қочиш эмас, балки оилага ҳисса қўшиш.

2. Технологияни тўғри бошқариш

Оилавий вақт давомида телефон, ТВ, ижтимоий тармоқлардан чеклов қўйиш. “Digital detoks” ҳафталик одат сифатида жорий қилиниши мумкин.

3. Оила аъзолари ўртасида доимий мулоқотни йўлга қўйиш

Ҳар куни камида 30 дақиқа оила билан бирга овқатланиш, суҳбатлашиш, муаммоларни очиқ муҳокама қилиш — бу жуда муҳим.

4. Ота-оналар учун тарбиявий тренинглар

Психологлар ёрдамида оилавий муаммоларни ҳал қилиш, замонавий тарбия услубларини ўрганиш фойдали бўлади.

Замонавий дунё оилавий қадриятларни синовдан ўтказмоқда. Бироқ мувозанатни сақлаш мумкин — бунинг учун биз анъанавий қадриятларни қадрлаш билан бирга, замонавий ҳаётнинг талабларини ҳам инобатга олишимиз керак. Ҳар бир оила бу йўлда ўз роли ва масъулиятини чуқур англаб етмоғи лозим.

Машҳура ЖЎРАҚУЛОВА

Ishonch.uz