Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев айни кунларда расмий ташриф билан Венгриянинг пойтахти Будапештда бўлиб турибди. 21 май куни Туркий давлатлар ташкилотининг норасмий саммитида иштирок этади. Ушбу учрашув, шубҳасиз, минтақавий сиёсат ва халқаро алоқалар доирасида муҳим босқичлардан бири бўлиб қолади.

Аммо расмий ташрифлар, баёнотлар ва келишувлар ортида бир ҳақиқат ётади: ҳар бир ҳамкорликнинг замирида ўзаро тушуниш, тарихий яқинлик ва маданий муштараклик туради. Шу нуқтада эътиборимизни бугун Президент ташриф буюрган мамлакат — Венгрия томон буриш табиий.

Бу ер — кўпчилик учун фақат Будапешт кўприклари ёки дунёга машҳур гулас таомидан иборат эмас. Аслида Венгрия — бой ўтмишга, мустақил тафаккурга ва ўзига хос миллий руҳга эга давлат.

Шу боис, ҳозир Европанинг юрагида жойлашган, кўп қатламли тарих ва замонавий тараққиёт орасида барқарор қадам ташлаётган Венгрия ҳақида биргаликда назар соламиз. Ўтмиш саҳифалари, маданий мероси, бугунги ҳаёт ритми ва халқаро майдондаги ўрни орқали уни янада яқинроқ англаймиз.

Венгрия — Европанинг марказида, дунё харитасида кўпчилик эътибор бермайдиган, аммо ўзида бутун бошли цивилизация қатламларини жамлаган давлат. Бугун бу мамлакат технологиялар ва демократия йўлида ҳаракат қилаётган бўлса-да, унинг юрагида ҳамон қадимий Магярлар руҳи, ўзига хос халқона урф-одатлар ва нафис санъат уйғунликда яшаб келмоқда.

Венгрия нафақат географик жиҳатдан Европанинг марказида жойлашган, балки тарихий, сиёсий ва маданий жиҳатдан ҳам бу қитъанинг юраги, дейишга арзигулик давлатдир.

Тарих: Империялардан демократиягача

Венгрия тарихи — бу жанглар, иттифоқлар ва ислоҳотлар тарихидир. IX асрда бу ерга келган Магярлар ўз мустақил қироллигини барпо этган. Кейинроқ эса Ҳабсбурглар империяси таркибида бўлган. ХХ аср эса Венгрия учун ўзгаришлар асрига айланди — икки жаҳон урушини бошдан кечирди, Совет Иттифоқи таъсирида яшади ва ниҳоят 1989 йилда мустақил демократик йўлни танлади.

Бугун Венгрия — Европа Иттифоқининг тўлақонли аъзоси. Аммо бу аъзолик ҳар доим ҳам муаммосиз эмас. Ҳозирги ҳукуматнинг баъзи сиёсий қарорлари Еврокомиссия билан тортишувларга сабаб бўлаётгани сир эмас.

Маданият: Лисзтнинг овози

Будапешт кўчаларида юриб, ҳар бир бинода тарих нафасини ҳис қилиш мумкин. Мусиқа мактабларида Франз Лисзт, Бéла Бартóк ва Золтáн Кодáлйнинг руҳий мероси яшайди. Аммо бу ерда маданият фақат классик мусиқада эмас — ҳар якшанба куни қишлоқ марказларида халқ рақслари, ранг-баранг либослар ва гулас пишаётган идишлардан чиққан ҳидлар замонавий ҳаётни анъаналар билан боғлайди.

Венгрияликлар маданиятларини кўзни қамаштирадиган экспонатлар эмас, балки яшаб турадиган мерос сифатида асрашади.

Сиёсат: Мувозанатда юриш санъати

Виктор Орбáн бошчилигидаги ҳукумат Венгрияда сиёсий барқарорликни таъминлаётгани билан бирга, баъзи ғарбий давлатлар томонидан танқид остида қолмоқда. Сўз эркинлиги, суд мустақиллиги ва миграция сиёсати каби масалаларда ҳукуматнинг қарашлари Ғарбдаги “классик демократик” ёндашувдан фарқланади.

Аммо халқ орасида ушбу сиёсат тарафдорлари кўп. Чунки уларни иш билан таъминлаш, иқтисодий барқарорлик, миллий қадриятларни сақлаш каби масалаларда ҳукумат фаол ишламоқда.

Таълим: Илмий анъаналарнинг замонавий талқини

Венгрия Европанинг таълим марказларидан бири сифатида ҳам эътироф этилади. Будапештдаги Эöтвöс Лорáнд университети, Семмелwеис университети, Дебреcен университети — фақат Венгрия эмас, бутун Европада тан олинган олийгоҳлар. Бу ерда инглиз тилида ўқитиладиган дастурлар чет эллик талабалар орасида машҳур. Тиббиёт ва муҳандислик соҳалари бўйича берилаётган таълим, ҳатто, Германия ёки Нидерландиядан қолишмайди.

Шаҳарлари: Будапешт — тарих ва замонавийлик уйғунлиги

Пойтахт Будапешт — бу гўё тарихий музей ва замонавий метрополиснинг бир танаси. Дунё бўйича энг йирик парламент биноларидан бири, Дунай бўйидаги тарихий кўприклар, қадимий ҳаммомлар, замонавий кафелар ва стартап офислари бир жойда жамланган. Бундан ташқари, Дебреcен, Сзегед, Пécс каби шаҳарларда ҳам маданий ҳаёт қайнаб туради.

Туризм: Сайёҳлик фақат дам олиш эмас — тажриба

Венгрия сайёҳлар учун ҳам бой тарих, ҳам замонавий қулайликларни таклиф этади. Геллéрт ва Сзéченйи термал ҳаммомлари, Балатон кўли, Токаж вино минтақаси ва албатта, Будапештнинг тунги ҳаёти — сайёҳлар учун унутиб бўлмас тажриба.

Статистикага кўра, 2023 йилда мамлакатга 14 миллиондан ортиқ сайёҳ ташриф буюрган. Бу пандемиядан сўнг туризм тикланаётганининг исботи.

Венгрия — на Ғарбга тўлиқ ўхшаган, на Шарқдан бутунлай узоқ мамлакат. Бу давлат ўз йўлини танлаган, ўз қадриятларини сақлаб, замонавий дунё билан ҳамнафас бўлишга уринаётган жамиятдир.

Венгрия бугунги кунда бизга битта муҳим сабоқни беради: ҳақиқий тараққиёт — ўзлигингни йўқотмаган ҳолда, дунё билан ҳамқадам бўлишдир.

Машҳура ЖЎРАҚУЛОВА

“ishonch.uz”