Яқинда хорижда яшайдиган бир дугонам ўзбек санъаткорининг қўшиғидан парча жўнатди. Очиғи, уни эшитиб, ёқамни ушлаб қолдим. Шу топда хаёлимда битта савол айланди: наҳотки, шу даражага тушиб қолган бўлсак?

Ҳартугул, қўшиқ парчаси остида қолдирилган изоҳлар кўнгилга, озгина бўлса-да, таскин берди. Хайрият, ғурурли, ориятли юртдошларимиз кўп экан.

Ҳа, тўғри англадингиз, гап ўша машҳур миллий сериал – «Туташ тақдирлар»даги сочи узун, ҳаммага бирдек манзур бўлган келиннинг –эшитганда уятдан юз қизарадиган «қўшиғ»и ҳақида кетяпти.

Чамамда ҳам, маданиятимиз посбонлари охирги вақтларда нималар қилишаётганини ўзлари англамаётгандек… Ёки улар бу санъаткорнинг оламшумул алжираши (қўшиқ деб бўлмайди)дан бехабармиканлар?

… Қизиқ, наҳотки, улар ўзбек эстрадасидаги айрим актриса ва хонандаларнинг миллий одоб-ахлоқ, урф-одат, қадрият, менталитетга зид қўшиқлар куйлаб, кескин норозилик ва баҳсларга сабаб бўлаётганига шунчаки кўз юмиб, томошабин бўлиб ўтирса…

Ижодда цензура бўлмагани яхши, аммо…

Илгари санъат асарлари телевидение ва радио орқали тарқатилган бўлса, бугунги кунда YouTube, ТикТок ва Инстаграм каби платформалар контентни ҳеч қандай цензурасиз, бемалол оммага тақдим этиш имконини бермоқда. Бу бир жиҳатдан яхши. Аммо эркинлик хоҳлаган ишини қилиш, омманинг миясини истаганча заҳарлаш мумкин дегани эмас. Интернетда кўпроқ шов-шув, ҳайп, ёқтиришга эга бўлишни истаган «ижодкор»лар жамоатчилик эътиборини шундай тубан йўллар, яъни кўрпа остидаги ишлар, белдан пастки мавзулар билан жалб қилиши катта фожиа.

Аслида ҳақиқий санъат ҳар қайси одамни комилликка чорлайди. Хусусан, қўшиқчилик санъати инсон ҳис-туйғуларини ифодалаш, маданият ва тарихни акс эттириш воситаси бўлиб, унинг ўзига хос талаблари бор. Энг аввало, қўшиқ матни чуқур мазмунли ва жамиятнинг ахлоқий қадриятларига мос келиши лозим. Оҳанги эшитувчи руҳиятига ижобий таъсир кўрсатиши ва ижро техникаси юқори бўлиши, овоз сифати ва бастакорлик ёндашуви тегишли талабларга жавоб бериши керак. Айни чоғда ижрочи имижи, саҳна маданияти ҳам муҳим омил ҳисобланади. Бироқ биз айтаётган «қўшиқ» парчасида на овоз, на маҳорат, на маъно, на чиройли оҳанг бор. Тўрт-беш қатор яланғоч сўзлар йиғиндисини эҳтиросга берилиб қайтариш «қўшиқ» эмас-да...

Cанъат эмас, шов-шув керак

Шу ўринда биз ҳам одоб-ахлоқ, маънавият, қадрият ҳақида жўшиб, вазхонлик қилсак бўларди. Лекин бундан бир наф чиқиши даргумон. Чунки, ҳозирги авлодга бунинг заррача қизиғи йўқ. Акс ҳолда, енгил-елпи, савиясиз «ижод»ларга қарсак чалиб юришмасди, назаримизда…

Сир эмас, ўзбек санъати асрлар давомида миллий қадриятлар, гўзаллик ва ахлоқий тарбияни тарғиб қилиб келган. Аммо бугун ўша олий туйғулар баъзи кишилар наздича, эскилик сарқитига айланди…

Ҳақиқат шундаки, кўзга кўринган, эл эъзозлаган ҳозирги халқ артистлари ҳам ижодий ёндашувдан кўра, тижорий режаларни устун қўйишмоқда. Мақсад – фақат тўй, тўй ва мўмай даромад топиш. Бошқаси бекор! Шунинг учун ҳамма жойда савиясиз бақириқлар эшитиладиган бўлиб қолди.

Кўпчилик яхши эслайди, авваллари Маданият вазирлиги раҳбарияти иштирокида танқидий руҳдаги йиғилишлар бўларди. Соҳадаги масалалар, муаммолар, камчиликлар рўй-рост тилга олинарди. Айбдорлар яхшигина дакки эшитарди. Ҳатто қўпол хатога йўл қўйганлар лицензиясидан маҳрум қилинарди. У кунлар ўтмишда қолдиёв…

Ҳолбуки, санъаткор ҳамиша элнинг назарида. Шундай экан, улар бошқаларга нисбатан икки ҳисса масъулиятли бўлишлари керак. Масалан, бир неча йил катта саҳнада “Шоҳ Эдип”ни ўйнаган буюк актёр Шукур Бурҳоновнинг оддий ва камтарона ҳаёти ҳозиргиларга намуна бўлиши жоиз.

Бу дунёда дўстдан қўрқма, нари борса, сотади, душмандан қўрқма, жа борса, ортингдан пичоқ санчади, аммо бефарқ одамдан қўрқ, чунки бундай каслар жамиятни пароканда қилади, деган гап бор.

Бизнингча юқоридагига ўхшаш ҳолатга Маданият вазирлиги жим қараб турмаслиги керак. Акс ҳолда, «кекс»чи санъаткорлар «оламшумул ашула»сидаги ҳолатни тез орада амалда қўллаб, оммага кўрсатишдан ҳам тоймайдилар...

Феруза РАҲИМОВА

ishonch.uz