Бугун ана шундай шиддатли даврда яшаётган ўзбек ёшлари тафаккури ҳақида баъзи мулоҳазаларимни улашмоқчиман. Фикрларимни бўлишишдан олдин, Алихонтўра Соғунийнинг “Агар ўзбеклар бошқа ишларга ҳам ошга келгандек бирлашиб, йиғила олганларида эди, дунёда улардан қудратли миллат бўлмас эди”, деган сўзларини эслатиб қўймоқчиман. Зотан, мақоланинг асл мазмунидан шу негиз келиб чиқади.

Камина XXI аср фарзанди. Бугун мен тенги авлоднинг асосий мақсади турмуш, машина, уй солиш ва яхши жойдан юқори даромадли иш топишдир. Хўш, бунинг нимаси ёмон, ахир яхши яшаш кимга ёқмайди дерсиз? Лекин биз ўзбеклар ҳақида гап кетганда, ислом оламида ислом маданиятининг бешигига асос солганлар, дея алқанамиз. Ғарб онгида эса, биз тарихнинг энг буюк илм ўчоғи сифатида намоён бўламиз. Аммо нега охирги 100 йилда биз бу қараш эҳтиросларига муносиб жавоб бера олмадик? Нима бўлдики, бизнинг онгимизда илм ва маданиятдан ош истеъмол қилиш ва моддий манфатлар устун бўлиб қолди? Нега бу миллатдан Беруний, Ибн Сино, Ал Хоразмийлар чиқмаяпти? Саволлар етарли, лекин жавоб ягона – бу изтиробларимизнинг илдизида таълим туради. Мактабда ўқиб юрганимда, нега устозлар яхши дарс ўтишмайди, дер эдим. Лекин улғайгач, нега болалар илм олишни хоҳламайди, деб ўйлай бошладим. Баъзан хайрон қоласан, Хоразмий шу юртда туғилди, лекин нега шу юртда ижод қилмади? Беруний шу юртда туғилди, нега шу юртда яшамади? Ибн Сино шу юртда туғилди, нега шу юртда илм-фан билан шуғулланмади?

Менимча, бунинг асл сабаби илмга бўлган қўллов ва шароитга бориб тақалса керак. Айнан уларнинг бошига ҳам бугунги одамларнинг ташвиши ҳозир бўлгандир. Ечим учун икки йўл кўринган: биринчиси, оила фарзандларнинг келажаги, уларни боқиш ва вояга етказиш. Иккинчи йўл, юртма-юрт дунё келажаги ва илм ортидан қувиш. Албатта, уларда ҳам шуҳратпарастлик, мол-дунё тўплаш каби иллатлар бўлмаган, дейиш қийин. Лекин улар бойликни оддий бир восита эканлигини, асл бойлик илм ва маърифат эканлигини тушунишган. Ахир у замондаги жамият капиталистик жамият бўлмаган. Бугунги биз ўзбеклар хаётимизни бир маромда ўтказишга ўрганиб қолдик, яъни ўта консерватив халқлардан бирига айландик, аслида биз янгиликларга, ҳаётимизни ўзгартиришга қаршимиз.

Масалан, куни кеча бир корейс фильмини кўрдим. Фильмдаги бош қаҳрамоннинг отаси пойтахт прокуратурасининг бош пракурори бўлиб ишлайди. Прокурор бир кун дарс қолдиргани учун ўз фарзандидан шу қадар ғазабландики, унга “иккинчи мен ота дема”, дейишгача борди! Ўйланиб қоламан... Хўш, биздачи?! Ўзингиз ўйланг. Нега биз Жанубий Кореядагидек ривожлана олмаяпмиз? Бунга тузум, сиёсат ёки шароитнинг даҳли йўқ! Аслида ҳамма гап бизнинг менталитетимизда! Охирги 100 йилликларда биз ўзлигимизни, ўзимизни унутдик. Замон тез ўзгаряпти, бугун буни ўзгартирмасак, эртага келажак авлодга шунчаки воситачи бўлганимиз қолади, холос!

Давоми бор...

Мафтуна Каримова