Universitetning gavjum auditoriyasi...

Talabalar bilim olishga intilib, hayotning yangi sahifalarini varaqlashga tayyor. Orasida bir kursdoshimning ko'zlarida qandaydir g'amginlik, ichida esa 800 ming so'mlik og'riq bor edi. Sababi, uning puli kiberjinoyatchilarning qo'liga tushib qolgandi. Qanday qilib deysizmi? Hammasi oddiygina boshlangan: boshqa bir kursdoshining rasmi tushirilgan soxta profildan kelgan xabar. Unda “Iltimos, pul berib turinglar, ertaga qaytaraman, akamning kartasi shu” degan so'zlar bitilgan edi. So'ngra, ishonch bilan jo'natilgan karta raqami... Ertasi kuni haqiqat yuzaga chiqdi: hech kim pul so'ramagan, profil soxta, ishonch esa o'g'irlangan edi.

Eng achinarlisi, bu ishni ularning kursdosh ekanliklarini bilgan, har ikkisini ham yaxshi tanigan va ma'lumotlarni osongina qo'lga kirita oladigan shaxs amalga oshirganligi aniq. Kiberjinoyatchi universitet ichida, talabalar orasida bo'lishi ham ehtimoldan holi emas.

Bu kabi voqealarni har kuni eshitamiz, turli joylarda, turli ko'rinishlarda. Xo'sh, yechim nima? Nega bunday holatlar ko'payib bormoqda? Kiberbulling o'zi nima?

Kiberbulling: Raqamli dunyodagi zo'ravonlik

Kiberbulling – bu raqamli texnologiyalar orqali amalga oshiriladigan zo'ravonlikning bir turi. Internet, ijtimoiy tarmoqlar, xabar almashish ilovalari orqali odamlarni qo'rqitish, haqorat qilish, shantaj qilish yoki obro'sizlantirishga qaratilgan har qanday harakat kiberbulling hisoblanadi. Bu ko'pincha internet yoki mobil aloqa vositalaridagi xabar almashish platformalarida yuz beradi. Kiberzo'ravonlikning asosiy maydoni ijtimoiy tarmoqlar bo'lib, ularga Telegram, Feysbuk, Instagram, TikTok, Snapchat va shunga o'xshash platformalar kiradi.

Nega bunday holatlar ko'paymoqda?

Internet anonimlikni ta'minlaydi, bu esa jinoyatchilarga o'zlarini yashirish va jazodan qutulish imkonini beradi. Kiberbulling juda tez tarqalishi mumkin, bitta xabar yoki post minglab odamlarga yetib boradi. Kiberbulling istalgan vaqtda va istalgan joyda sodir bo'lishi mumkin, bu qurbonni doimiy stressda ushlab turadi. Kiberjinoyatlarni aniqlash va jazolash qiyin, bu esa jinoyatchilarga erkinlik beradi.

Echimlar: Dunyo miqyosidagi tahliliy takliflar

Ta'lim va ma'rifat:

Ta'lim maskanlarida kiberxavfsizlik, internet etikasi va kiberbullingga qarshi kurash bo'yicha darslar tashkil etish. Ommaviy axborot vositalarida kiberxavfsizlik qoidalari va kiberbullingning oqibatlari haqida doimiy ravishda ma'lumot berib borish.

Huquqiy choralar:

Qonunchilikni takomillashtirish kiberjinoyatlar uchun jazo choralarini kuchaytirish, kiberbullingni jinoyat sifatida belgilash. Kiberjinoyatlarni tergov qilish va aniqlash bo'yicha maxsus bo'linmalar tashkil etish. Kiberjinoyatchilarga qarshi kurashish uchun xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qilish, tajriba almashish.

Texnologik yechimlar:

Ijtimoiy tarmoqlar kiberbullingni aniqlash va oldini olish uchun sun'iy intellekt va boshqa texnologiyalardan foydalanishi kerak. Foydalanuvchilarga kiberbulling holatlari haqida xabar berish, tajovuzkorlarni bloklash va o'z profil sozlamalarini boshqarish imkoniyatini berish. Onlayn platformalar o'zlarining foydalanuvchilari tomonidan sodir etilgan kiberbulling uchun javobgarlikka tortilishi kerak.

Psixologik yordam:

Kiberbulling qurbonlariga psixologik yordam ko'rsatish, ularning ruhiy holatini tiklashga ko'mak berish. Tajovuzkorlarga psixologik yordam ko'rsatish, ularning xatti-harakatlarining sabablarini aniqlash va tuzatish.

Kiberbulling – bu raqamli dunyodagi jiddiy muammo. Unga qarshi kurashish uchun jamiyatning barcha a'zolari – ota-onalar, o'qituvchilar, huquqni muhofaza qilish organlari, ijtimoiy tarmoqlar va foydalanuvchilar birgalikda harakat qilishlari kerak. Faqat shu yo'l bilan biz raqamli makonni xavfsiz va qulay joyga aylantira olamiz.

Mashhura JO'RAQULOVA
Ishonch.uz