Бу йил 7 март куни Ҳамза Ҳакимзода Ниёзийнинг 135 йиллиги. Хўш, бу сана мамлакатимизда кенг миқёсда нишонланадими? Бу савол жуда кўп мулоҳазаларни ўртага чиқаради. Зотан, ўз даврида жадид ўлароқ майдонга чиққан Ҳамза айнан мустақиллик йилларида тақиққа учради.

Албатта, унинг номи матбуотда, ижтимоий ҳаётда бирдан ғойиб бўлиб қолиши одамларда шубҳа уйғотар эди. Шунинг учун, яъни Ҳамзанинг маънавий ва ғоявий "жиноятчи"лигини исботлаб, айбини "бўйнига" қўйиш керак эди. Шундай бўлди ҳам. 2014 йил мамлакат бош нашри бўлмиш – “Халқ сўзи” газетасининг 23 август сонида педагогика фанлари доктори, профессор Муҳаммад Қуроновнинг “Тарихий ҳақиқатни қарор топтириш – муҳим маънавий вазифамиздир” номли мақоласи эълон қилинди. Мазкур мақолада Ҳамза қораланади. Биз мазкур материал юзасидан мақола муаллифи Муҳаммад Қуроновнинг ўзи билан боғландик. Интервьюга таклиф қилдик, аммо у рози бўлмади. Бироқ Қуронов Ҳамза буюк шахслигини, унинг ижодини севишини, унга ҳеч қандай адовати йўқлигини айтди.

Хўш, у ҳолда Муҳаммад Қуроновга Ҳамзанинг номини ўчириш нима учун керак бўлди?

Аксарият таҳлилчилар бу ишни Қуронов юқорининг топшириғи асосида қилганини айтмоқда. Шунингдек, бундай тақиқлар нафақат Ҳамзага балки Шайбонийхон ва бошқа тарихий шахсларга ҳам қарши ишлатилди. Мазкур ҳаракатларда халқнинг тафаккури, тарихи ва маданий қадриятларини тортиб олиш, ўзгартиришга бўлган зўравонликни кўриш мумкин. Қизиғи, бу каби ишларни амалга ошираётган, тарихни ўзгартиришга уринаётган шахс бегона эмас. Ўтмишни қайта бичиб-тўқишга, мажозий маънода айтганда, «тарих жарроҳи» вазифасини бажаришга киришган одамлар, таассуфки, четдан келмаган, аксинча, орамиздагилар эди.

Ishonch.uz бир қатор таниқли тарихчилар – профессор Қаҳрамон Ражабов, Шавкатжон Хонқулов ва ҳамзашунос Азимжон Давронов иштирокида мазкур мавзу юзасидан кўрсатув тайёрлади.

Мафтуна Каримова, журналист

Қувончбек Тўраев, оператор