Шаффофлик ортида

2008 йилда Грузия ҳукумати бюрократик жараёнлар шаффоф бўлиши керак деган қарорга келди ва Тбилисида Ички ишлар вазирлиги биносини бутунлай шишадан қуришни бошлади.

Энди космик кема ёки денгиз тўлқинига ўхшаш ушбу дизайн бутун дунёга маълум. Маҳаллий аҳолининг сўзларига кўра, Грузиядаги полиция бўлими биноси замонавий кўринишга эга бўлиб, панжара ва экраннинг йўқлиги тартиб ва хавфсизлик ҳиссини уйғотади.

Кейинчалик Грузиянинг бошқа аҳоли пунктларида шаффоф полиция участкалари қурилди. Олдинги биноларни эса касалхоналар ва болалар боғчалари эгаллаган. Бу полиция ишончини 2003 йилдаги 3 фоиздан 2012 йилда 89 фоизгача оширишга ёрдам берди.

Бироқ, бу таъсирга нафақат меъморий ечимлар орқали эришилди. Грузиянинг коррупцияга қарши тажрибасида “шок терапияси”дан ҳам фойдаланган. 2004 йилнинг ёзида мамлакатда деярли 15 минг йўл инспектори ишдан бўшатилди. Янги ходимларнинг маошлари бир неча бор оширилди. Полиция, соғлиқни сақлаш, таълим, божхона, энергетика ва газ таъминоти ҳам худди шундай йўл тутилди.

Грузия ҳозирда глобал коррупция рейтингида олдинги ўринда туради ва унинг тажрибаси энг муваффақиятли ҳисобланади.

Порахўрни тутинг ва мукофот олинг

Қозоғистон, Голландия ва Грециядаги бепарво амалдорларни қўлга олишда аҳоли иштирок этмоқда.

Схема оддий: порахўрлик ҳолатлари ҳақида хабар берган ва бундай жиноятларга қарши курашга ҳисса қўшганлар мукофотланади. Рағбатлантириш тўғридан-тўғри порахўрнинг иштаҳасига боғлиқ: у қанчалик очкўз бўлса, маълумот тарқатувчи шунчалик кўп пул олади.

Масалан, Қозоғистонда коррупция жинояти ҳақида хабар берган шахс суд айблов қароридан кейин пора ёки зарар миқдорининг 10 фоизи миқдорида мукофотланади. Голландияда ҳам амалдорларнинг мансаб суиистеъмоллари ҳақида хабар берган ҳамкасблари мукофотланади.

Греция ҳукумати оммавий ахборот воситаларида коррупцияга қарши фаол кампания олиб бормоқда. «Жим бўлманг, дангаса бўлманг, шикоят қилинг, коррупциянинг ҳар бир ҳолати ҳақида хабар беринг, бизнинг инспекторларимиз ҳамма нарсани албатта текширади», дея коррупцияга қарши курашга чақиради. Улар, шунингдек, бюрократик муҳитда ҳалолликни тарғиб қиладилар: «Расмийлар, агар сиз ватанпарвар бўлсангиз, мамлакатингизни қутқариш учун камтарроқ бўлинг», деган мазмунда.

Махсус ишонч телефони ташкил этилган бўлиб, у ерда куннинг исталган вақтида коррупционерлар ҳақида хабар бериш мумкин. Унинг рақамлари шаҳар ва қишлоқларнинг ҳар бир бурчагида осилган. Агар порахўрлик далиллари мавжуд бўлса, юнонларга ҳатто аноним шикоятлар беришга рухсат берилган.

Бу чора-тадбирларнинг барчаси ҳақиқатан ҳам ишлади. Расмийлар, шифокорлар ва полиция ноқонуний равишда пул олишдан қўрқишни бошлади, бу эса мамлакатдаги коррупция даражасини пасайтирди.