Саҳарлаб “қаердасан, Сентоб” дея қуёш билан бирга йўлга тушдик. Навоий шаҳридан қишлоққача 180 км, тахминан 2 соатлик йўл. Сентобга юрадиган бирор жамоат транспорти йўқ. Фақат енгил машиналарда бориш мумкин. Билсак қаттиқ қор-ёмғирдан ўймаланган, тўлқинсимон йўлларда жамоат транспортларининг юриши бироз мушкул. Йўлда 1 соатга яқин охири тугамайдигандек туйиладиган яшилликлар, далалар-у, адирлар оралаб жойлашган қишлоқлар ҳамроҳлик қилади.

Кўкликлардан энди кўзингиз илинганида “Сентоб туризм қишлоғи” деб ёзиб қўйилган катта арка ва қишлоқ харитаси кутиб олади.

Қулочга сиғмас толлар, ёзда ҳам уйларни соялаб турадиган қоялар, тошлар ичидан сизиб чиқадиган сув ва бу йил баракали бўлган сойи, одамларидаги меҳмондорчилик кайфияти, бирпасда яшиллик ичида қоладиган қишлоқ қишнинг совуғидан омон чиқиб кўкламнинг гўзаллигига тутингандек гўё. Мана шу манзарадан баҳраманд бўлиш учун ҳар мавсум Сентобга минглаб сайёҳлар ташриф буюради. Шаҳар шовқинидан чарчаган, кўзи, кўнгли ҳаловат истаган одамлар юзлаб км масофа босиб келади-ю пурвиқор тоғлардан ҳузур топади.

Қишлоқ драйвери

Сентоб сўзи “син” санскрит тилидан олинган бўлиб катта, буюк, она, азиз, “об” оби калон, сойи калон сўзларидан келиб чиқиб сув, сой, булоқ деган маъноларни англатади. “Қалай, қишлоғимиз ёқдими?” деб қарши олган, кун бўйи бизга ҳамроҳлик қилиб тарихдан сўзлаган маҳалла раиси Мурод аканинг айтишича, сой қўшни тоғларнинг тошларини итариб келган ва қаернидир боғлаган. Сўнг ўша ер катта кўлга айланиб, шундан “Синтоб” катта сув, буюк сув сўзлари келиб чиққан. 

Самарқандда ўқиб келиб умри Сентобда ўтган, 30 йил мактабда ўқитувчилик қилиб сўнг маҳалла раиси бўлган устоз Мурод Мирзаев ўз қишлоғи учун кўплаб кўзга кўринарли ишларни амалга оширди. У эндигина маҳалла раиси бўлиб тайинланганида мажлисда қишлоқ драйверларини топиб келиш топшриғини беришади. “30 йил ўқитувчи бўлганман, драйвер нима экан деб роса ўйландим. Кейин нариги маҳалла раисига телефон қилсам ўсиш нуқтасини ёзасиз, мен чорвачилик деб ёздим, дейди, кўп ўйланмасдан туризм деб ёзиб бордим. Шундан бери қишлоқда ишлар тинмайди. Ҳозир Сентобда 10га яқин меҳмон уйлари 2 та хостел мавжуд. Кадастр ишлари бироз муаммо бўлиб турганини айтмаганда 40 нафарга яқин тадбиркорларим бор. Олдин чорвачилик, боғдорчилик бўлса бугун қишлоқнинг асосий даромад манбаи туризмга айланган” дейди у хурсандчилик билан.

2800 йиллик қўрғон

Сентоб ўзининг табиийлиги, Ўрта Осиё қишлоғига хос анъанавий қиёфасини сақлаб қолганлиги, ўрта асрлардан қолган қоятош ёзувлари, 40 дан ортиқ табиий ғор ва 2800 йиллик тарихга эга қўрғон харобалари билан кўплаб сайёҳларнинг эътиборини тортади. Келган одам зерикмайди, уни томоша-ю зиёрат қилиб тугатишга кун етмайди. Хўжа Муҳаммад Порсо мақбараси, Хўжа Муҳаммад Саврато мақбараси, Ширин Ато мақбараси, халқ тилида “Ойна кўл” деб аталувчи Фозилмон кўли, Сентобтепа маданий мерос объекти, ундан 30 км нарида эса улкан Айдаркўл бор. 

Шунингдек, яқин йилларда қуриб битказилган, охири йўқдек туйиладиган зиналардан кўтарилсангиз 2800 йиллик тарихга эга эски қалъа харобаларини учратасиз. Айнан шу қўрғон Сентобнинг махсус ташриф қоғозчаси. “3-4 йил олдин қишлоғимизга ўнлаб олимлар шу қўрғонни ўрганиш учун келди. Биз 3000 йил деб юрардик, улар 2800 йиллик тарих беришди, менинг ҳурматимга яна 200 қўшсак бўлмайдими, дедим” дейди ҳазилкашлик билан Мурод ака. Қўрғон ҳарбий истеҳком вазифасини бажарган ва сўғдийлар даврида ҳисор деб аталган.
 

Қўрғон харобаларини кўздан кечириб, мозий нафасини ҳис қилиб тураркансиз бироз юқорида, шундоққина тоғ тепасида қурилган селфи зонага кўзингиз тушади. Ўша ердан туриб манзарани кузатсангиз табиатнинг мўжизалари-ю яратиқларига қойил қоласиз. Бунчалик юқорига ускуналар қандай чиқарилиши мумкинлигига ақлингиз етмай турганида Сентобнинг беминнат транспорти эшак бу вазифани бажарганини билсангиз яна ҳайратингиз ошади. 

Қалай, қишлоғимиз ёқдими?

26 нафар ўзбек келинларини ҳисобга олмасак қишлоқ аҳолисининг асосий қисми тожиклар. Йўлда кўриб саломлашган ҳар бир сентобликнинг ягона саволи: “Қалай, қишлоғимиз ёқдими?”. Улардаги ўз ватанидан фахр ҳисси, меҳмон ҳурмати, қишлоғидаги тозаликка эътиборлилик ва самимийлик бошқалардан ажралиб туради. Англия, Франция, Италия, Россия каби давлатлардан кўплаб туристлар ташриф буюраверганидан болалари алоҳида инглиз тилини ўрганиб, уларга гидлик қилаётгани Сентобнинг одатий манзараралидан бирига айланиб улгурган. 

Бу қишлоқда жон бор, инсонларининг қиёфаларида бахтлилик, ҳаётидан розилик кайфияти уфуриб туради. Ҳар бири сайёҳларни жалб қилиш учун ноодатий нарсалар ўйлаб топишган, энг асосийси фарзандларига чет тилини ўрганишлари учун имконият яратган. 

Яқинда Ishonch.uz да эълон қилинган Навоий вилоятининг яна бир тарихий қишлоқларидан бири Лангар тўғрисидаги мақолада унинг келажаги ҳақидаги тасаввурлар бугунги Сентоб ҳаётига ўхшайди. 

Ҳақиқатдан, инсон умри давомида ҳеч бўлмаса бир марта бу тоғларга келиб табиат овозини, манзарани ҳис қилиб кетиши керак. Ҳавосининг ўзига бағишлаб диссертация ёзса бўлади-я! Айниқса, Сентоб кўкламини кўрмасдан баҳор кўрдим деб бўлмас.

PressPhoto.Uz фотоагентлиги
билан ҳамкорликда тайёрланди
Эъзоза Умрзоқова