Кўча-куйда тарғибот ва ташвиқот ишлари шу қадар авжига чиқдики, партиялар ўз номзодларининг ғолиб бўлишини ўйлаб, ҳар бир овоз, ҳар бир сайловчи учун курашаётганини Туркияда бўлган ҳар бир инсон ҳис қилади. Шу кунга қадар жойларда номзодлар ўз сайловчилари билан учрашди, сайловолди дастурлари билан таништирди. Телеканалларда қизғин баҳс ва дебатлар бўлиб ўтди. Истанбулнинг марказий кўчаларида, майдонларида вақти-вақти билан махсус автомашиналарда овозли нутқлар янгради. Унда шаҳар ва туман ҳокимлигига номзодлар аҳолига ўзининг сайловолди дастурини баён этганини эшитиш, ваъдаларни тинглаш мумкин.

Масалан, амалдаги Истанбул шаҳар мери, республика халқ партияси вакили – Экрем Имамўғли бўлиб, у ўзининг сайловолди дастурида шаҳардаги мавжуд айрим муаммоларни бартараф этишга эътибор қаратган. Улардан бири, боғчалар муаммоси бўлиб, айни пайтда Истанбул шаҳрида болалар боғчалари сони етарли эмас. Болалар 4 ёшдан боғчага чиқишади ва бунинг учун ҳам навбат кутишади. Шу боис амалдаги мер яна ўз лавозимида қоладиган бўлса, боғчалар сонини оширишини, етарли даражага келгунича болалар боғчалари қурилишини ваъда қилмоқда. У асосан ўз дастурида аёллар ва хотин-қизларни ижтимоий ҳимоя қилаётганини кўриш мумкин. Унинг айтишича, агар Экрем ўғли кейинги тўрт йил давомида шаҳар ҳокими бўлса, янги фарзанди туғилган ижтимоий ҳимояга муҳтож аёлларга ёрдам пакети берилади. Унда болани парваришлаш учун лозим бўладиган барча воситалар мавжуд бўлади. Оналарга маҳалла қошидаги «Болалар ва аёллар учун психологик марказ»лар хизматини янада кенгайтиради, кам таъминланган ва ёш оилаларга ёрдам пакетлари ажратилади. Яна бир янги ташаббус шундан иборатки, шаҳар мерига номзод 0-4 ёш боласи бор оналар учун «Она-бола» картаси деб номланган транспорт картаси жорий этишини ва унда бундай картаси мавжуд оналарга Истанбул шаҳридаги жамоат транспортида юриш бепул бўлишини ваъда бермоқда.

Шаҳар мерлигига яна бир номзод – Мурат Курум бўлиб, у амалдаги Президент Эрдоғон партияси – «Адолат ва тараққиёт партияси» вакилидир. Мурат Курум ҳам катта ваъдалар бермоқда. Унинг айтишича, агар у Истанбул шаҳар мери лавозимига сайланса, аввало Истанбулдаги зилзилага чидамсиз яшаш уйларини бузиб, уларнинг ўрнига замонавий ва зилзилага чидамли уйларни қуришга эътибор қаратади. Қурилажак янги уйлар, одамлар учун қиммат бўлмайди, уларнинг даромади ва маошидан келиб чиқиб, қулай ва арзон нархларда, фоизсиз кредитлар асосида сотилади. Уйи бузилган фуқароларга эса янги уйлар қурилиб, навбатсиз топширилади.

Бундан ташқари, Мурат Курум Истанбул шаҳрида жамоат транспортини яхшилашга эътибор қаратмоқчи.

– Айни пайтда Истанбулда 3 мингта автобуслар мавжуд, – дейди у ўз сайловчилари билан учрашувлардан бирида. – Аммо бу етарли бўлмаяпти. Шу боис, мен кейинги тўрт йил давомида шаҳар мери бўлсам, автобуслар сонини кўпайтираман, жамоат транспортини яхшилайман. Шу билан бирга, жамоат транспорти ҳайдовчиларининг ойлик маошини оширамиз. Чунки уларнинг ҳозирги олаётган маоши билан мақтана олмаймиз, – деган у учрашувларда.

Энди яна бир жиҳатга эътибор қаратсак. Сайловолди учрашувларда амалдаги Президент Режеп Тоййиб Эрдоған очиқдан - очиқ ўз партиядоши Мурат Курумнинг сайловолди дастурини қўллаб-қувватлаган. Бунинг сабабини иккала сиёсатчининг ҳам бир партия вакили бўлгани боис деб тушуниш мумкин. Аммо бу нафақат бир партия вакилларининг маслаги бўлибгина қолмай, Эрдоған ҳокимиятининг мустаҳкамланиши, кейинги келажакдаги фаолияти билан ҳам боғлиқ.

Бу ҳақда сиёсий фанлар доктори Санжар Саидов шундай дейди:

– Ҳар бир давлат сайловчилигининг ўзига хос хусусиятлари бор. Бу сайловчиларнинг фаоллик даражаси ва бошқа омиллар билан белгиланади. Туркия сайловчилиги Европа давлатлари орасида ҳам ўзига хос шаффоф ва қизғин кечиши билан ажралиб туради. Шу билан бирга, мамлакатда Истанбул шаҳри маъмурий бошқарувини қўлга киритиш учун кураш сайловларнинг энг бош ва ўзак қисмини ташкил этади. Бунинг сабаби, Истанбул шаҳрида 16 миллион сайловчилар мавжудлиги бўлса, улар ўрта бўғин аҳоли, яъни ўз позициясига эга, сиёсий жиҳатдан фаол қатлам ҳисобланади. Мамлакат бўйича сайловчиларнинг эса 1/5 фоизи шу шаҳарда жойлашгани ҳам муҳим омиллардан биридир. Шу боис бу қатламнинг танлови келгуси сайловларга ҳам таъсир этиши мумкин ва барча партияларнинг маҳаллий сайловга жуда жиддий киришганини кўраяпмиз.

Президент Эрдоған учун ҳам мазкур сиёсий жараённинг муҳимлиги сабаблари кўп. Аввало у Истанбулда туғилган, олий маълумотни ҳам шу ерда олган. Илк сийсий қадамларини ҳам шу шаҳарда ташлаган. Иккинчидан, патриялар республика даражасида қудратли бўлиши учун улар маҳаллий ҳокимиятдан, қуйидан бошлаб кенг қулоч ёйган, бошқарув тизимида вакиллари кўп бўлиши лозим. Шундагина республика даражасидаги бошқарувда ҳам ўрни мустаҳкамроқ бўлади. Бу жиҳатларини ҳисобга оладиган бўлсак, жорий йилнинг 31 март куни бўлиб ўтадиган сайлов 2028 йилда бўладиган навбатдаги Президентлик сайловида катта роль ўйнайди. Чунки маҳаллий тизимда қанчалик халқнинг ишончи кўпроқ қозонилса, республика бошқаруви учун бўладиган сайловда ҳам ўша партиянинг қўли баландроқ келиши эҳтимоли катта бўлади.

Ҳозирча сайлов натижалари бўйича турли давлат ва нодавлат ташкилотларнинг илмий башоратлари, аноним сўровлар асосида таҳлилий хулосалари эълон қилинмоқда. Аммо улар шунчаки башорат холос. Амалда бундай башоратлар ҳар доим ҳам ўзини оқламайди. Бироқ сайловчиларнинг фаоллиги, сиёсий жараёнларнинг янада қизғин тус олишига туртки бўлиши бор гап. Олайлик, ана шундай айрим башоратларда Истанбул учун курашда амалдаги мухолифат партиясининг қўли баланд келишини айтаётганлар бўлса, яна айрим жамоатчилик фикрини ўрганиш билан шуғулланувчи компаниялар буни инкор этмоқда. Уларнинг асос қилиб келтиришича, партияларнинг ўзида ҳам охирги йилларда фракцияларга бўлиниш ҳолатлари учрамоқда ва жипслик кучли эмас. Бу эса амалдаги республикачилар партиясининг мағлубиятига олиб келиши ҳам мумкин.

Хуллас, башоратлар, таҳлиллар турлича ва бисёр. Ҳақиқий натижалар 31 март кунги сайловдан кейин маълум бўлади. Бугун 30 март – сайловчилик қонуниятига кўра, мамлакатда жимлик куни. Биз эса, воқелар ривожини қизғин кузатишда давом этамиз.

Зебо НАМОЗОВА,

Ishonch.uz