Француз олими Николас Жак Конте 1792 йилда эзилган графитни лой билан аралаштириб, таёқчаларга айлантирди. Аралашманинг нисбатларини ўзгартириб, қора рангнинг турли хил сояларига эришиш мумкин эди. Рангли қаламларни олиш учун қўрғошинга турли хил бўёқлар ва пигментлар қўшила бошланди.

Ёғоч қалам ҳақидаги биринчи ҳужжат 1683 йилга тўғри келади. Германияда графит қаламлар ишлаб чиқариш 1719 йилда Нюрнберг яқинидаги Штейн шаҳрида бошланган. Немислар графитни олтингугурт ва элим билан аралаштириб, унчалик юқори сифатга эга бўлмаган, аммо арзонроқ нархда новда олишди.

Биринчи шарикли ручка эса 1888 йилда пайдо бўлган. Бу ибтидоий фонтан ручкани камтарин банк ходими Жон Лоуд ихтиро қилган.

Шундай қилиб, АҚШ — шарикли қаламнинг “номинал” ватани ҳисобланади. Лауда қалами моҳиятан маркер бўлиб, нафақат қоғозга, балки картон ва ёғоч каби қўпол юзаларга ҳам ёзишга қодир.

Бироқ шарикли қалам ихтирочиси буни ўзининг асосий мақсади - қутилар ва тортмаларни белгилаш деб билди. Лауда ручкаси дизайни биз билган рулонли дезодорантни эслатарди. Сиртдаги сиёҳ изи кичикроқ тўплар томонидан қўллаб-қувватланадиган жуда катта шарда қолди. Дизайн ўз даври учун янгилик эди. Лекин ҳар қандай биринчи уриниш каби у ҳам мукаммал эмасди. Тўлиқ ишончли эмасди. Сиёҳ биринчи имкониятда сизиб кетди ва тўплар тиқилиб қолди ёки тушиб кетди...

Аммо асрлардан оша бизга етиб келган қалам ва ручка ҳали ҳамон инсониятнинг ноёб ишланмаси сифатида инсонлар хизматида...

Дилнура ҚАЮМОВА,

Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти
университети 2-курс талабаси.