Global iqtisodiy o'sish sur'ati

Xalqaro Valyuta Jamg'armasi (IMF) va Iqtisodiy Hamkorlik va Taraqqiyot Tashkiloti (OESD) 2025 yilda global iqtisodiy o'sish sur'atini 3,2% atrofida bo'lishini prognoz qilmoqda, bu 2000-2019 yillardagi o'rtacha ko'rsatkichdan (3,8%) pastdir. Buning asosiy sabablaridan biri – rivojlangan davlatlar iqtisodiyotidagi sekinlashuv, yuqori foiz stavkalari va ko'plab mamlakatlardagi moliyaviy qiyinchiliklardir. Shu bilan birga, AQSh va Hindiston kabi davlatlar kuchliroq o'sishni saqlab qolishi mumkin. Hindistonda iqtisodiy islohotlar, demografik o'sish va texnologiyalarga kiritilgan investitsiyalar iqtisodiy faollikni qo'llab-quvvatlasa, AQShda mehnat bozori va innovatsion texnologiyalar o'sishni rag'batlantiradi.

Inflyatsiya darajasining barqarorlashishi

2025 yilda inflyatsiya darajasi pasayishi kutilmoqda. OESD ma'lumotlariga ko'ra, global inflyatsiya darajasi 2023 yildagi 6,9% dan 2025 yilda 3,4% ga tushishi mumkin. Bu pasayishning asosiy sabablari – energiya narxlarining barqarorlashishi, markaziy banklarning qat'iy pul-kredit siyosati va yetkazib berish zanjirlarining yaxshilanishidir. Markaziy banklar, xususan AQSh Federal zaxira tizimi va Yevropa Markaziy banki, foiz stavkalarini asta-sekin pasaytirishi mumkin, bu esa iqtisodiy faollikka qo'shimcha turtki beradi.

Geosiyosiy xavf-xatarlar va savdo aloqalari

Geosiyosiy noaniqliklar jahon iqtisodiyotiga tahdid solishda davom etmoqda. Yaqin Sharqdagi ziddiyatlar, Rossiya va Ukraina o'rtasidagi mojarolar va AQSh-Xitoy iqtisodiy raqobati global savdo va energetika resurslari yetkazib berish tizimiga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Ayniqsa, Xitoydagi iqtisodiy barqarorlikka ta'sir qiluvchi omillar va AQSh bilan raqobat o'rtasidagi taranglik, Osiyo va global savdo maydonlarida xavfsizlik choralari va iqtisodiy diversifikatsiyaga ehtiyojni kuchaytiradi.

Rivojlanayotgan mamlakatlarda o'sish istiqbollari

Xitoy, Hindiston va Janubi-Sharqiy Osiyo davlatlari 2025 yilda iqtisodiy o'sishda yetakchi rol o'ynashi kutilmoqda. Bu davlatlarda xizmat ko'rsatish sektori va texnologiyalar sohasidagi rivojlanish iqtisodiy faollikni qo'llab-quvvatlaydi. Xitoydagi fiskal yordam ham ichki iste'molni rag'batlantirishga qaratilgan bo'lib, bu ichki talabni oshiradi. Shu bilan birga, rivojlanayotgan davlatlarda tashqi qarzlarning ortishi va moliyaviy xavfsizlik masalalari jiddiy e'tibor talab qiladi.

Yangi iqtisodiy model va texnologik taraqqiyot

Ko'plab davlatlar iqtisodiy o'sishni kuchaytirish uchun texnologik rivojlanishni qo'llab-quvvatlaydi. Xususan, yashil texnologiyalar, raqamli transformatsiya va sun'iy intellektga asoslangan yechimlar xalqaro maydonda iqtisodiy samaradorlikni oshirishga yordam beradi. Texnologiyalarga kiritilgan investitsiyalar ish o'rinlarini yaratadi va iqtisodiyotni diversifikatsiyalashda muhim rol o'ynaydi. Shu bilan birga, ekologik toza texnologiyalarga o'tish nafaqat iqtisodiy barqarorlikni, balki atrof-muhitni muhofaza qilishni ham ta'minlaydi.

2025 yilda global iqtisodiyot sekin o'sishda davom etsa-da, barqarorlikka erishish uchun qator islohotlar va diversifikatsiya choralari talab etiladi. Foiz stavkalarining pasayishi iqtisodiy o'sishni qo'llab-quvvatlasa-da, geosiyosiy noaniqliklar, global savdodagi cheklovlar va ba'zi davlatlarda past produktivlik o'sishni cheklab qo'yishi mumkin. Shu sababli, xalqaro hamjamiyat iqtisodiy barqarorlikni ta'minlash va diversifikatsiya qilish maqsadida hamkorlikni kuchaytirishi lozim.

Bu jarayonda rivojlanayotgan davlatlarning o'z iqtisodiy modellarini yangilash va diversifikatsiya qilishga e'tibor qaratishi, iqtisodiy o'sishni qo'llab-quvvatlovchi texnologik innovatsiyalarga sarmoya kiritishi talab etiladi. 2025 yilgi iqtisodiy manzara murakkab bo'lsa-da, innovatsion yechimlar va barqarorlikka intilishlar jahon iqtisodiyotini uzoq muddatli rivojlanish yo'liga yo'naltirishi mumkin.

Feruza Rahimova, Ishonch.uz