Савол:
– Мен давлат ташкилотида ишлайман. Иш вақтимиз 9:00 да бошланади, бироқ бир ойда 3-4 марта 5-7 дақиқадан кечикканим учун устама пулимдан камайтирилди. Шу тўғрими?

Саволга ҳуқуқшунос Шавкат Хамрақулов жавоб беради.

– Давлат идораларида иш вақти ходимларнинг ишга келиш-кетиш вақтини инобатга олган ҳолда, одатда 9:00 дан қилиб белгиланган.

Энди, эътибор беринг! Иш вақти тушунчасига Меҳнат кодексининг 181-моддасида таъриф келтирилган. Унга кўра:

1-қисми. “Ходим ички меҳнат тартиб қоидаларига, сменаларга бўлиниб ишлаш (иш) жадвалларига, бошқа ички ҳужжатларга ёки меҳнат шартномаси шартларига мувофиқ меҳнат мажбуриятларини қайси вақт мобайнида бажариши керак бўлса, ўша вақт иш вақтидир.”

Изоҳ: Яъни, иш вақти аслида соат 9:00 да келиш дегани эмас, ишни бошлаш вақти ҳисобланади, ишга ундан камида 5-10 дақиқа аввалроқ келиш керак.

2-қисми. Иш вақтига қуйидагилар киради:

ходим меҳнат мажбуриятларини ҳақиқатда бажарган вақт;

МКда назарда тутилган вақт даврлари (ходимнинг айбисиз бекор туриб қолинган вақт, технология ҳамда ишлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил этиш билан боғлиқ бўлган танаффуслар, болани овқатлантириш учун танаффуслар ва бошқалар), шунингдек, меҳнат тўғрисидаги қонунчиликда ҳамда меҳнат ҳақидаги бошқа ҳуқуқий ҳужжатларда назарда тутилган бошқа вақт даврлари, шу жумладан, асосий ва тайёргарлик - якуний ишларни бажариш вақти (кийим, материаллар, асбоб-ускуналар олиш, техника, ҳужжатлар билан танишиш, иш ўрнини тайёрлаш ва тозалаш, тайёр маҳсулотни топшириш ва бошқалар).

Юқоридаги нормадан кўриниб турибдики, иш вақтига ишни бажариш (бошлаш) вақти киради. Шу сабабли ходим ишга келишда йўллардаги тирбандлик ва бошқа ҳолатларни ҳисобини олган ҳолда йўлга чиқиши мақсадга мувофиқ. Ишга ўз вақтида келиши муҳим, соат 9:00 да эса иш ўрни (хонаси)да ишни бошлаши керак.

Агар ходим мажбурияти ҳисобланган меҳнат интизомига риоя этмаса, иш берувчи меҳнат интизомини таъминлаш ҳуқуқидан фойдаланиб, ўзи тайинлайдиган устамадан камайтириши мумкин.

Устамаларни тайинлаш, тўлаш, камайтириш тартиби ишчи ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган бўлади.