“Ftalatlar koronar arteriyalarda yallig'lanish va tizimli yallig'lanishni kuchaytiradi, bu mavjud kasalliklarni tezlashtirishi va yomon hodisalarga, shu jumladan o'limga olib kelishi mumkin”, dedi katta muallif, doktor Leonardo Trasande, N'yu York Grossman tibbiyot maktabining pediatriya va aholi salomatligi professori.

Ftalatlar ko'pincha “universal kimyoviy moddalar” deb ataladi, chunki ular juda keng tarqalgan. Ular suv quvurlari, vinil taxta, yomg'ir va dog'larga chidamli mahsulotlar, tibbiy quvurlar, shlanglar va ba'zi bolalar o'yinchoqlari kabi iste'mol mahsulotlariga qo'shilib, plastmassani yanada moslashuvchan va chidamli qiladi.

Boshqa keng tarqalgan ta'sirlar oziq-ovqat mahsulotlarini qadoqlash, yuvish vositalari, kiyim-kechak, mebel' va avtomobil plastmassalarida ftalatlardan foydalanish natijasida yuzaga keladi. Ftalatlar, shuningdek, xushbo'y hidlarni uzoqroq saqlash uchun shampun, sovun, soch spreyi va kosmetika kabi shaxsiy parvarish mahsulotlariga qo'shiladi.

AQSh Kasalliklarni nazorat qilish va oldini olish markazlari ma'lumotlariga ko'ra, odamlarga bu ifloslangan havodan nafas olayotganda yoki plastmassa qadoqdagi mahsulotlarni iste'mol qilganda ta'sir o'tkazadi.

Global tadqiqotlar

Yangi tadqiqot ftalatning 200 ta mamlakat va hududlarda global o'limga ta'sirini ko'rib chiqdi. Tadqiqotchilar o'nlab aholi so'rovlaridan olingan salomatlik va atrof-muhit ma'lumotlarini, shu jumladan yurak-qon tomir kasalliklari bilan bog'liq bo'lgan kimyoviy parchalanish mahsulotlarini o'z ichiga olgan namunalarni tahlil qildilar.

Tahlil shuni ko'rsatdiki, modda ta'siridan 2018 yilda dunyo bo'ylab 55 yoshdan 64 yoshgacha bo'lgan erkaklar va ayollar o'rtasida 368 764 kishi vafot etgan. Tadqiqot shuni ko'rsatdiki, bu bilan bog'liq yurak xastaliklari o'limining 30 foizi Afrika hissasiga to'g'ri keladi, Sharqiy Osiyo va Yaqin Sharq esa o'limning 25 foizini tashkil qiladi.

“Fitalatlar va butun dunyo bo'ylab o'limning asosiy sababi o'rtasidagi bog'liqlikni ta'kidlab, bizning topilmalarimiz bu kimyoviy moddalar inson salomatligi uchun jiddiy xavf tug'dirishi haqida ko'plab dalillarni qo'shmoqda”, dedi Ximan.

Ftalatlar bo'yicha oldingi tadqiqot AQSh ma'lumotlarini tahlil qildi.

Oldingi tadqiqotlarda Trasande va uning jamoasi Qo'shma Shtatlardagi 5000 nafardan ortiq katta yoshli kishilarda ftalat darajasini o'lchagan va bu darajalarni o'rtacha 10 yil davomida erta o'lim xavfi bilan solishtirgan.

Ushbu tadqiqotda tadqiqotchilar ftalatlar 55 dan 64 yoshgacha bo'lgan amerikaliklar orasida yiliga 91 000 dan 107 000 gacha erta o'limga sabab bo'lishi mumkinligini aniqladilar. Tadqiqotga ko'ra, ftalat darajasi eng yuqori bo'lgan odamlarda har qanday sababdan o'lim xavfi yuqori bo'lgan, ayniqsa yurak-qon tomir o'limi.

Uning ta'sirini qanday cheklash mumkin?

Mutaxassislarning ta'kidlashicha, ftalatlar va boshqa endokrin tizimni buzuvchi moddalarning ta'sirini minimallashtirish mumkin.

Iloji boricha plastikdan saqlaning. Qayta ishlangan oziq-ovqat mahsulotlarini iste'mol qilishni qisqartirish kimyoviy moddalarga ta'sir qilishni kamaytirishi mumkin. Hech qachon plastik idishlarni mikroto'lqinli pechga yoki idishlarni yuvish mashinasiga qo'ymang, issiqlik qoplamani yo'q qilishi va ular mahsulotga singishi mumkin.

Xushbo'y hidsiz losonlar va kir yuvish kukunlaridan, hidsiz tozalash vositalaridan foydalaning.

Oziq-ovqatlarni saqlash uchun shisha, zanglamaydigan po'lat, keramika yoki yog'ochdan foydalaning.

Konservalangan va qayta ishlangan meva va sabzavotlar o'rniga yangi yoki muzlatilgan meva va sabzavotlarni xarid qiling.

Qo'llaringizni tez-tez yuvib turing.

Havo spreyi va yorliqlari bo'lgan plastmassalardan foydalanmang.