Тошкентдаги "Кембридж" хусусий халқаро мактабининг нархлари билан қизиққанимизда, 7-синф ўқувчиси учун бир йиллик тўлов 257 миллион сўмни ташкил этиши маълум бўлди. Хусусий мактаблар сонининг ортиши талаб ва таклиф қонуниятлари асосида бўлса-да, уларнинг энг кўпи пойтахтда жойлашган: Тошкентда ҳозирда 146 та нодавлат умумтаълим муассасаси фаолият юритмоқда, энг ками эса Сурхондарёда – атиги 3 та.

Хусусий таълим муассасалари таълим сифати ва рақобатни оширишда муҳим рол ўйнайди. Жаҳон тажрибасида ҳам нодавлат мактабларнинг кўпайиши таълим тизимининг ривожланишига ҳисса қўшиши қайд этилган. Бироқ, бу тенденсиянинг Ўзбекистон шароитидаги афзалликлари ва салбий томонлари ҳам мавжуд.

Хусусий мактабларнинг устун жиҳатларига қуйидагиларни киритиш мумкин: хорижий тиллар бўйича сертификат олиш кафолати, беш маҳал иссиқ овқат, тиббий хизмат, замонавий синф жиҳозлари ва малакали ўқитувчилар томонидан дарс ўтилиши. Бироқ, бу шароитлар барча давлат мактабларида мавжуд эмас. Ўзбекистон иқтисодиёти ва энг кам иш ҳақи даражасидан келиб чиқиб қаралса, ҳамма болалар ҳам юқори сифатли таълим олиш имкониятига эга эмаслиги аён бўлади.

Президент ва ихтисослаштирилган мактаблар юқори сифатли таълимни бепул тақдим этса-да, уларга кириш учун билим синовларидан ўтиш талаб этилади. Бундай имтиҳонларга тайёрланиш эса кўпинча қўшимча репетиторлик машғулотларини талаб қилади, бу эса иқтисодий имкониятлари чекланган оилалар учун муаммо туғдиради. Шундай қилиб, давлат таълим тизими тўғридан-тўғри табақаланишга йўл қўймаса ҳам, билвосита иқтисодий фарқ ўқувчилар имкониятларини чеклаши мумкин.

Таълим бўйича эксперт Исроил Тиллабоев бу борада қуйидагича фикр билдирди:

“Мамлакатда турли турдаги мактабларнинг ташкил этилиши давлатнинг таълим тизимидаги юкини енгиллаштиради, ҳар бир ўқувчи учун давлат буджетидан ажратиладиган маблағни тежайди ва таълим сифати назоратини хусусий мактаблар зиммасига юклайди. Бу жиҳатдан хусусий мактаблар сонининг ортиши давлат учун манфаатлидир. Бироқ бу оддий аҳоли учун қулайлик яратмайди. Хусусий мактаблар энг яхши ўқитувчиларни жалб қилиб, энг яхши шароитларни таклиф этар экан, давлат мактабларининг рақобатбардошлигини пасайтиради. Ҳозирда аксарият ота-оналар фарзандини қайси хусусий мактабга беришни ўйламоқда, уларнинг ойлик тўловларини ҳисоблаб чиқмоқда. Вилоятларда хусусий мактаблар учун минимал тўлов 1 миллион сўм атрофида бўлса, Тошкентда бу сумма сезиларли даражада юқори. Нархларнинг бундай табақаланиши аҳолининг даромадига қараб фарқланишига олиб келиши мумкин. Илгари ота-оналар фарзандларини 10-11-синфда репетиторга беришган бўлса, ҳозир бу жараён 3-4-синфлардан бошланиб кетди. Бу болаларни ортиқча босим остида қолишига ва кам даромадли оилалар учун молиявий юк ошишига сабаб бўлмоқда”.

Бир томондан бу тенденция, қайсидир қатламнинг сифатли таълим олишига туртки бўлса, иккинчи томондан, жамиятда тенгсизлик кўрсаткичларини юқорилашига сабаб бўлмоқда. Хулосани эса, кенг жамоатчилик ихтиёрига қолдирамиз: Хўш, бу борада сиз қандай фикрдасиз?

Мафтуна Каримова,
ishonch.uz