Adidas asoschisi poyabzalchi Adol'f Dassler hisoblanadi. Adol'f bolaligini "poyabzalchilar shahri" sifatida tanilgan Gerzogenaurax shahrida o'tkazadi. Ajablanarlisi, bu kichik Bavariya shahrida misli ko'rilmagan miqdordagi poyabzal ustaxonalari to'plangan edi. Balki shuning uchun ham kuchli raqobat muhitida nemis yoshlari kelajakdagi yutuqlar uchun zarur bo'lgan ko'nikmalarni egallashga muvaffaq bo'lgan.

Adidas kompaniyasining yaratilish tarixi haqida hikoya qilishdan oldin, shuni aytib o'tmoqchimizki, Dasslerlar oilasi dunyoga nafaqat Adidas, balki u bilan teng darajada mashhur bo'lgan «Puma» brendini ham taqdim etgan.

Gap shundaki, Dasslerlar bolalikdan pul qadrini bilishgan, chunki ular unchalik boy bo'lmagan va hamma narsaga faqat mehnat evaziga erishgan. 1920 yillarning boshlarida ular kichik poyabzal fabrikasini ochadilar. Adol'f Dassler va uning akasi Rudol'f Dassler birgalikda poyabzal biznesini yo'lga qo'yishdi. Dastlab ular nogironlar uchun shippak va maxsus poyabzal tikish bilan shug'ullanishgan.

20 yillarning o'rtalariga kelib esa fabrika kuniga yuzga yaqin poyabzal ishlab chiqara boshladi. Kutilmaganda aka-uka Dassler sport poyabzaliga e'tibor qaratishdi va 1928 yilgi Olimpiya o'yinlariga tayyorgarlik ko'ra boshlashdi. Ularning sa'y-harakatlari o'z samarasini berdi. Germaniyalik yuguruvchi Karolin Radke aka-uka Dasslerning poyabzalida 800 metrga yugurib, jahon rekordini o'rnatib, Olimpiya oltin medalini qo'lga kiritdi. Bu ular uchun yaxshigina shuhrat keltirdi.

Bir yil o'tgach, fabrika futbol butsalarini, birozdan keyin esa tennis poyabzallarini ishlab chiqarishni boshladi. Dassler kompaniyasi jadal rivojlanib bordi va 1939 yilga kelib "Gebrüder Dassler Sportschuhfabrik" keng turdagi ishlab chiqarish korxonasiga ega edi. Biroq Ikkinchi jahon urushi boshlanishi bilan korxona davlat foydasiga musodara qilindi. Zavodning imkoniyatlaridan foydalanib, u yerda harbiylar uchun qurol ishlab chiqarishni yo'lga qo'yishga harakat qilishdi, ammo bu texnik jihatdan imkonsiz edi, keyin Dassler zavodi askarlar uchun kiyim-kechak ishlab chiqarishga o'tdi.

Ikkinchi jahon urushi tugaganidan va Dasslerlar otasining o'limidan so'ng, ikki aka-uka Adol'f va Rudol'f o'rtasida janjal sodir bo'ldi. Mojaroga nima sabab bo'lganligi ma'lum emas, ammo aka-uka o'rtasida jiddiy janjal kelib chiqadi va ular kompaniyani bo'lishib oladi.

Aynan o'sha paytda Rudol'f Dassler «Puma»ga, Adol'f Dassler esa «Adidas» kompaniyalariga egalik qila boshlashdi.

Ikki kompaniya va ikkita aka-uka ashaddiy raqibga aylandi. Ehtimol, aynan shu shiddatli raqobat vaqt o'tishi bilan ikkala kompaniyani ham sport kiyimlari va poyabzal ishlab chiqarish bo'yicha yetakchilar darajasiga ko'targandir.

O'ylaymanki, ko'pchiligimiz Adidasni uchta chiziq bilan bog'laymiz. Ajablanarlisi shundaki, ishlab chiqaruvchi bunday dekorativ elementni faqat 50 yillarning boshlarida poyabzaliga qo'llashni boshlagan. Adol'f Dasslerning o'zi poyabzal uchun ushbu dizayn variantini o'ylab topgani haqida afsonalar mavjud. Biroq, Finlyandiyaning sport poyabzali ishlab chiqaruvchisi Karhu allaqachon ushbu dizayndan foydalanganligi ma'lum bo'ldi. 1952 yilgi Olimpiadadan so'ng, Adol'f Dassler muzokaralar davomida Finlyandiya Karhu vakillaridan bunday dizaynga bo'lgan huquqlarni sotib olishga muvaffaq bo'ldi.

Shu paytdan boshlab Adidas barchamizga tanish bo'lgan uslubga ega bo'lgandi. Kompaniya tez sur'atlar bilan rivojlanadi. Kompaniya butsalari bilan to'liq jihozlangan Germaniya terma jamoasi 1954 yilgi FIFA Jahon chempionatida g'olib chiqdi. Bu kompaniyaning kengayishiga kuchli turtki beradi. Adidas brendi tobora ommalashib, taniqli bo'lib bordi. Boshqa Yevropa mamlakatlarida zavodlarini ochadi. 1960 yilgi Olimpiada o'yinlarida sportchilarning yarmidan ko'pi Adidas poyabzalida qatnashishadi.

Yaponiyada bo'lib o'tgan navbatdagi yozgi Olimpiya o'yinlarida Adidas vazni 270 gramdan oshmaydigan sport poyafzallarini taqdim etadi, bu zamonaviy standartlar bo'yicha ham yaxshi ko'rsatkich edi. 60 yillarning oxiriga kelib esa Adidas faqat oyoq-kiyim ishlab chiqarish bilan cheklanib qolmasdan, sport kiyimlarini ishlab chiqarishni ham boshladi.

1970 yilda Adidas Meksikadagi Jahon chempionati uchun rasmiy futbol to'pini chiqardi. Telstar deb nomlangan ushbu to'p zamon ruhida yaratilganligi bilan ajralib turardi. Bu vaqtga kelib, teleko'rsatuvlar ancha ommalashib qolgandi, shuning uchun ishlab chiqaruvchilar to'pni qora va oq rangda, televizor rasmlarida ko'proq ko'rinadigan qilish uchun shunday ishlab chiqarishgandi.

Keyingi yigirma yil ichida kompaniya ko'plab mashhur poyabzal modellarini yaratdi. Masalan, Superstar, Gazelle, ZX500 va boshqalar. Sten Smit modeli afsonaga aylandi va dunyodagi eng ko'p sotilgan model sifatida Ginnesning rekordlar kitobiga kiritilgan.

Afsuski, bunday optimistik notada kompaniya o'zi uchun qorong'u kunlarga kiradi: 1987 yilda merosxo'r Xorst Dassler vafot etadi, biznes uning qizlariga o'tadi. Bo'layotgan voqealarga mutlaqo tayyor bo'lmagan qizlar uchun hamma narsa yomondan yomonroq bo'ladi. Brend tezda foyda va mashhurlikni yo'qotib borardi. Shu sababli, oilaviy kengash Adidas aktsiyalarining 80 foizini sotishga qaror qiladi. Sotib oluvchi tadbirkor va yarim kunlik, "Olimpik Marsel" futbol klubining egasi, frantsuz Bernard Tapie bo'ladi. Ammo u bir vaqtlar mashhur korporatsiyani qayta tiklay olmadi. Ish kompaniyani tadbirkor Robert Lui-Dreyfusga qayta sotish bilan tugaydi. Kompaniyaning yangi egasi "Xudodan kelgan tadbirkor" degan odamlardan biri bo'lib chiqdi. Lui-Dreyfusning oilasi badavlatroq edi – Garvardda o'qiganidan so'ng shaxsiy biznesda foydali tajribaga ega bo'ldi. Lui-Dreyfus Adidas uchun najot bo'ldi. Kompaniyani o'z qo'liga olgach, u boshqaruv kompaniyalarining kuchli menejerlarini o'ziga jalb qildi. Ikkinchi bosqich ishlab chiqarishda Osiyo mamlakatlariga mahsulotlarini o'tkaza boshladi. Yangi do'konlar ochish, reklama va yangi liniyalarni ishga tushirish uchun zarur mablag'larni yo'naltirdi.

1991 yilda yangi seriya chiqarildi, Madonnaning o'zi uning elchisi bo'ldi. Adidas Atlantadagi Olimpiadada ishtirok etuvchi turli mamlakatlardan 35 ta jamoa uchun sport jihozlarini tavsiya qildi. Futbol bo'yicha Yevropa chempionatida 16 ta jamoadan 5 tasi Adidas libosida chiqdi.

Shunday qilib, 90 yillarning oxiriga kelib, Lui-Dreyfus bir vaqtlar jismoniy o'layotgan brendni jonlantirishga, balki uni chinakam yulduzlar kiyimiga aylantirishga ham ulgurdi. Adidas «Evro – 2000»ning bosh homiysi sifatida tanlandi. Tadbir uchun yangi innovatsion butsalar chiqarildi va Patrik Klyuvert hamda Zeyniddin Zidan Adidas brendining foydalanuvchisi sifatida muxlislar yodida qoldi.

Bugungi «Adidas» kompaniyasi qanday rivojlanmoqda?

2000 yillar nemis brendi uchun unchalik muvaffaqiyatli bo'lmagan. Ammo keyinroq uning ishtirokisiz yirik sport tadbirini tasavvur qilish qiyin bo'ldi. Futbol turnirlarida, jahon va Yevropa chempionatlarida ular taniqli Adidas kiyimlarida va jihozlarida chiqishadi. 2006 yilda dunyo yangi yuqori darajadagi kelishuvdan hayratda qoldi: Adidas o'zining asosiy raqobatchilaridan biri «Reebok»ni sotib oldi. Yangi yulduz – Lionel Messi ham Adidasning targ'ibotchisiga aylandi.

2010 yillarda Adidas «Tarixidagi eng kuchlisi» deb ataldi. Yangi hamkorlarni jalb qildi, Nike targ'ibotchisi Kane Uest – musiqa rassomi va prodyuserini o'z ixtiyoriga jalb etishga muvaffaq bo'ldi. Uning ortidan moda va iqtidorli dizaynerlar Raf Simons va Rik Ouens jamoaga qo'shildi. 2014 yilda kompaniya Primeknit texnologiyasini taqdim etdi, 2017 yilda yangicha usuldagi krossovkalarni chiqardi.

Bugungi kunda brend o'zi haqida shunday deydi: "Biz sportchilar ehtiyojlariga javob beradigan va sayyoramiz kelajagini himoya qilishga yordam beradigan zamonaviy sport kiyimlarini yaratish uchun sohadagi eng yaxshi brendlar bilan hamkorlik qilamiz. Biz sport bilan shug'ullanadigan barchani qo'llab-quvvatlash uchun shu yerdamiz. Ularning o'yinini yaxshilang. O'zgarish yarating. Va biz atrofimizdagi dunyoga qanday ta'sir qilishimiz haqida o'ylaymiz.

Zebo Namozova,

Ishonch.uz