Бугун — Бутунжаҳон диабетга қарши кураш куни. 1891 йилнинг шу куни канадалик шифокор ва олим Фредерик Бантинг туғилди. У ўз шогирди Чарлз Бест билан биргаликда миллионлаб одамларнинг ҳаётини сақлаб қолган инсулинни кашф этди ва ажратиб олди. Бантинг Нобель мукофотини олди. У мукофотнинг ярмини ёрдамчиси Чарлз Бестга берди.

Қандли диабет ҳақида 10 та асосий факт

• Қандли диабет – бутунлай бошқа касалликларда (турли сабаблар, турли хил даволаш усуллари) қон шакарининг доимий ўсишини бирлаштирган тушунчадир. Кўпинча иккита касаллик мавжуд — 1- ва 2-тоифа диабет, аммо диабетнинг бошқа кўплаб турлари бор.
• Ҳозирда дунёда қандли диабет билан касалланган 530 миллиондан ортиқ одам бор ва уларнинг сони доимий равишда ўсиб бормоқда.
• Қандли диабетнинг тарқалиши асосан 2-тоифа диабет билан оғриган одамлар томонидан кўпаяди ва бу ўсиш «семизлик эпидемияси» деб аталади. Семириб кетиш диабетнинг ушбу турини ривожланиш хавфини сезиларли даражада оширади.
• 2-тоифа диабет билан оғриган одамларнинг ярмигача уларнинг касаллиги ҳақида билишмайди. Чунки узоқ вақт давомида қон шакарининг кўтарилиши ҳеч қандай аломат келтирмайди. Шунинг учун 40 ёшдан ошган барча одамларга, шунингдек, семириб кетган барча одамларга (жумладан, 10 ёш ва ундан катта болалар) қондаги глюкоза (шакар) даражасини мунтазам равишда текшириш тавсия этилади.
• Қандли диабет бутун дунёда ўлим, кўрлик ва оёқ ампутациясининг асосий сабабларидан биридир. Қандли диабетдан ўлим ОИВ, сил ва безгакдан ўлим даражасидан ошади. Бироқ, диабетни ўз вақтида аниқлаш ва етарли даражада даволаш билан бу даҳшатли оқибатларнинг олдини олиш мумкин.
• Ширинликларни истеъмол қилиш диабетнинг асосий сабаби эмас, гарчи у семиришнинг ривожланишига ҳисса қўшиши мумкин бўлсада. 1-тоифа диабетнинг ривожланиши умуман овқатланишга боғлиқ эмас ва 2-тоифа диабет учун асосий хавф омиллари – семизлик, ёш ва ирсият.
• Ҳомиладорлик даврида қандли диабет жуда кенг тарқалган (яъни, ҳомиладорлик учун нормал даражадан юқори шакар даражасининг ошиши, аммо одатдаги диабетик даражадан паст). Гестацион диабет ҳомиладор аёлнинг ҳаётига жиддий таъсир қилмайди, аммо даволанмаса, она ва ҳомила учун хавфни оширади. Шунинг учун, барча ҳомиладор аёлларга биринчи марта мурожаат қилганда, очликдаги веноз плазма глюкозасини аниқлаш тавсия этилади (ва агар керак бўлса, — гликацияланган гемоглобин даражаси ва тасодифий нуқтада глюкоза миқдорини аниқлаш). Аниқланган углевод касалликлари бўлмаган ҳомиладор аёлларга ҳомиладорликнинг 24-28 хафталигида 75 глюкоза билан скрининг текшируви тавсия этилади.
• Ўз вақтида ва етарли даволаниш билан диабет билан оғриган одамлар касалликнинг асоратларини ривожланишидан қочишлари мумкин. Қандли диабет билан оғриган аёллар, агар диабет яхши компенсацияланса соғлом болаларни муваффақиятли дунёга келтиришади.
• 1-тоифа диабетда асосий муаммо – ўз инсулинининг етишмаслиги бўлиб, – даволашнинг асосий мақсади ошқозон ости бези томонидан инсулин ишлаб чиқаришнинг асл нусхага имкон қадар яқин симуляциясини яратишдир. Инсулин шприц-инжекторлари ва глюкометрлардан ташқари беморларнинг ҳаётини осонлаштирадиган ва касаллик учун компенсацияни яхшилайдиган техник воситалар мавжуд.
• 2-тоифа диабет учун қон босими ва ёғларнинг (холестерин) мақсадли даражасига эришиш мақсадли шакар даражасига эришишдан кам эмас.

Анваржон ҲАЛИМОВ тайёрлади