Oliy ta'lim muassasalari – jamiyatning intellektual va ijtimoiy rivojlanishida muhim rol o'ynaydigan markazlardir. Ularning bitiruvchilari kelajakning muhandislari, shifokorlari, o'qituvchilari va boshqa mutaxassislari hisoblanadi. Shunday ekan, universitet o'quvchilarining odob-axloqi, shu jumladan forma kiyishi masalasi ham ularning kelajagida muhim ahamiyat kasb etadi.

Forma – an'ana va intizom ramzi

Ko'plab mamlakatlarning universitetlarida, ayniqsa, harbiy yoki maxsus yo'nalishdagi oliy o'quv yurtlarida, o'quvchilar forma kiyishi odatiy holdir. Forma intizom, birdamlik va muassasaga mansublik hissiyotini kuchaytiradi. U talabalarning o'zini o'zi tarbiyalash va jamoaviy madaniyatni rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi. Bundan tashqari, forma talabalarni muayyan me'yorlarga rioya qilishga o'rgatadi va ularning tashqi qiyofasiga alohida e'tibor berishga undaydi.

Xorij universitetlarining tajribasi

Dunyodagi eng nufuzli universitetlar, jumladan, Harvard va Cambridge o'z talabalari uchun forma kiyishni majburiy qilmagan. Bu holat, ko'plab an'anaviy ta'lim tizimlaridan farq qiladi. Ushbu universitetlarda e'tibor tashqi ko'rinishdan ko'ra, ilmiy yutuqlar, ijodiy fikrlash va o'ziga xos yondashuvga qaratiladi. Keling, bu tajribaga chuqurroq nazar tashlaymiz va aniq misollarni ko'rib chiqamiz.

Formaga emas, ilmga e'tibor

Harvard universiteti dunyo miqyosida tadqiqotlar, ilm-fan va yetakchi kadrlarni tayyorlash bo'yicha birinchilardan hisoblanadi. Bu yerda talabalardan hech qachon ma'lum bir forma kiyish talab qilinmagan. Aksincha, ularga erkinlik beriladi, bu esa ijodkorlik va mustaqil fikrlashni rivojlantirishga xizmat qiladi. Shu sababli, dunyo bo'yicha minglab yetakchilar va olimlar aynan Harvard bitiruvchilari safidan chiqqan. Masalan, Barak Obama – AQShning sobiq prezidenti va HarvardHuquq maktabi bitiruvchisi. U o'zining erkin fikrlash qobiliyati bilan tarixiy qarorlar qabul qilgan. Mark Tsukerberg – Facebook asoschisi. U ham Harvardda tahsil olib, dunyo miqyosida eng katta ijtimoiy tarmoqni yaratgan.

Cambridge tajribasi

Cambridge universiteti, 800 yildan ortiq tarixi davomida, dunyo faniga bebaho hissa qo'shib kelmoqda. Bu yerda talabalarning tashqi ko'rinishiga emas, balki ularning ilmiy yutuqlari va yangilik yaratish qobiliyatiga e'tibor qaratiladi. Olim va shoirlardan tortib, Nobel' mukofoti laureatlari ham bu universitet bitiruvchilari safida. Masalan, Stiven Xoking – Dunyoning eng taniqli fiziklaridan biri. Cambridge universitetida o'qigan va erkinlik unga cheksiz ijodiylik imkonini bergan. Emiliya Klark – aktyor va Cambridgebitiruvchisi. U o'z faoliyatida ijodkorlik va o'ziga ishonchning qanchalik muhimligini ta'kidlaydi.

E'tiborni shakl emas, mazmunga qaratish

Ushbu universitetlarning yondashuvi shuni ko'rsatadiki, tashqi forma insonning qobiliyati va yutuqlarini belgilamaydi. Forma kiymaslik ularning ilmiy yutuqlarga erishishida hech qanday to'siq bo'lolmagan. Buning o'rniga, talabalarga o'zini erkin his qilish uchun sharoit yaratib berilgan. Bu yondashuv butun dunyo bo'yicha o'qitish metodikalariga katta ta'sir ko'rsatmoqda.

Harvard va Cambridge misolida ko'rinib turibdiki, forma talab qilmaslik o'quv jarayonining sifati va natijasiga hech qanday salbiy ta'sir ko'rsatmaydi. Aksincha, bu yondashuv talabalarning ilmga qiziqishini oshiradi, ularni ijodkor va innovatsion fikrlashga undaydi. O'zbekiston universitetlarida forma kiyish masalasi hali ham muhokama qilinmoqda. Ba'zi oliy o'quv yurtlarida talabalar forma kiyishadi, boshqalarida esa kiyimga nisbatan qat'iy talablar yo'q. Forma mavjud bo'lgan universitetlarida bu intizomni saqlash, talabalarni birlashtirish va ularning muassasaga mansubligiga urg'u berish maqsadida qo'llaniladi. Ammo, tashqi shakl emas, mazmun va bilimni ustuvor qo'yishni o'rgansak, maqsadga muvofiq bo'lardi.

Mashhura JO'RAQULOVA

Ishonch.uz