Хитой девори оз-кўп эмас 1800 йил давомида бунёд этилган. Милоддан аввал III асрда Цин империяси ҳукмдори Цин Шихуанди ташаббуси билан бошланган қурилиш милодий 1644 йилга қадар давом этган. Албатта, ушбу давр оралиғида узлуксиз катта қурилишлар бўлмаган. Уни қуриш Хитой тарихининг “Курашётган подшоликлар” даврида бошланганди. Иншоот икки қаватли бўлиб, баландлиги 6,6 метр, айрим жойлари бундан ҳам баландроқ. Пойдеворининг кенглиги – 6,5 метр, устки қисминики – 5-5,5 метрни ташкил қилади. Узунлиги қарийб 6 минг километрга тенг. Девор мамлакат пойтахти Пекин шаҳридан 40-45 километрча шимоли-ғарбда жануби-ғарбга бурилади, сўнгра Суъжоу шаҳридан ўтиб, Гансу ўлкасидаги Сзя­юйгуан қалъасида тугайди. У тарошланган қаттиқ ва рангдор тоғ жинслари, ғиштлар ҳамда лойдан кўтарилган. Ҳар 60-100 метрда миноралар, муҳим стратегик аҳамиятга эга ҳудудлар ва тоғли йўллар ёқасида истеҳкомлар мавжуд бўлган.

Кимлар қурган?

Тарихчиларга кўра, девор жуда оғир шароитларда, аёвсиз ва қаттиқ тартиб остида қурилган. Ўша пайтда мамлакатда ўғил бола туғилиши мусибат ўрнида кўриларди: йигит киши вояга етгач девор қурилишига жўнарди. У ёқдан соғ-омон қайтиб келиш фақат омади кулганларга насиб қиларди. Қийин шароитлар ва турли касалликлар сабаб ишчилар орасида қурбонлар кўп бўларди. Уларни алоҳида дафн қилиш вақт ва харажат талаб қилгани учун кўп ишчилар деворнинг остига ёки ичига кўмиб юборилган. Шу сабабдан Буюк Хитой девори айрим манбаларда “Улкан қабристон” дея ҳам тилга олинади. Экспертларга кўра, қурилиш 500 минг кишидан ошиқ ишчининг (айрим манбаларда бу миқдор бир миллионга ҳам нисбат берилади) ҳаётига нуқта қўйган.