9 май Ғалаба куни байрамнинг яратилишидан то ҳозирги кунгача бўлган тарихидир. Тўрт йиллик уруш давомида Совет халқи 20 миллиондан ортиқ одамини йўқотди. Бу фақат тасдиқланган маълумотлар. Ҳозир кўплаб манбалар ўлганларнинг ҳақиқий сони 40 миллиондан ошганини даъво қилмоқда. Уруш узоқ ўтмишда қолди, деб айтиш мумкин эмас. Ҳозиргача у ерда ва жанг майдонида ҳалок бўлган аскарларнинг қолдиқлари, қуроллар, снаряд парчалари ёки ҳатто портламаган миналар топилган. Фашистик босқинчилар етказган яраси ҳамон қонли.

Ҳар қандай буюк байрам сингари, Ғалаба кунининг ўз тарихи ва анъаналари бор. Ушбу воқеа шарафига 24 июн куни Москвада Қизил майдонда биринчи Ғалаба паради бўлиб ўтди. Парадни генерал Рокоссовский бошқарган ва Ғалабанинг унутилмас маршали Георгий Жуков мезбонлик қилган. Оқ отда ўтириб, у тантанали равишда музлаган Совет қўшинларини айланиб чиқди ва тўлиқ шаклда Олий Бош Қўмондонга ҳисобот берди.

Унда ҳарбий техникалар ҳам иштирок этди. Барча жабҳаларда ғалаба қозонган жанговар бўлинмаларнинг тўлиқ спектри намойиш этилди. Улар орасида:

Т-34 - афсонавий танк
БМ-13 “Катюша” - кенг тарқалган қўриқчилар ракета миномёти
ЗИС-3 автомати ғалаба рамзларидан биридир
ГАЗ М-1 – “бир ярим”, таниқли фронт ишчилари турли хил модификацияларда кенг намойиш этилган.

Бу Россия тарихидаги энг шошилинч парад бўлганлиги аниқ. Техник носозликлар ва номувофиқликларнинг олдини олиш мумкин эмас эди. Хусусан, улар аскар ва офицерлар учун янги кийим-кечак ишлаб чиқишга улгурмаган, далада парад ўтказишни истамаган. Урушдан кейинги харобаларда ётган мамлакатда яхши материал етарли эмас эди. Шунинг учун форма ёмон бўялган материалдан ишлаб чиқилган ва шошилинч равишда тикилган. Бахтга қарши парад пайтида ёмғир ёға бошлайди ва олдинги сафдаги аскарлар юзларида бўёқ излари билан рангли кўлмакларда туриб, бунга чидашган.

Биринчи парад шундай ўтади. Қизиғи шундаки, 1948 йилдан бошлаб бу байрам кўп йиллар давомида дабдабали тадбир сифатида нишонланмаган ва ҳатто “тақвимнинг қизил куни” ҳам бўлмаган. Бу унутилмас кун эди, лекин дам олиш куни эмас.

Расмий равишда Ғалаба куни 1965 йилда байрамга айланди.

Ўзбекистонда 1999-yil 2-mart, PF-2243-son Ўзбекистон Республикаси Президенти қарорига кўра 9- май Хотира ва қадирлаш куни деб эълон қилинган. Унга қадар Ғалаба куни сифатида нишонланган.