Frantsuz olimi Nikolas Jak Konte 1792 yilda ezilgan grafitni loy bilan aralashtirib, tayoqchalarga aylantirdi. Aralashmaning nisbatlarini o'zgartirib, qora rangning turli xil soyalariga erishish mumkin edi. Rangli qalamlarni olish uchun qo'rg'oshinga turli xil bo'yoqlar va pigmentlar qo'shila boshlandi.

Yog'och qalam haqidagi birinchi hujjat 1683 yilga to'g'ri keladi. Germaniyada grafit qalamlar ishlab chiqarish 1719 yilda Nyurnberg yaqinidagi Shteyn shahrida boshlangan. Nemislar grafitni oltingugurt va elim bilan aralashtirib, unchalik yuqori sifatga ega bo'lmagan, ammo arzonroq narxda novda olishdi.

Birinchi sharikli ruchka esa 1888 yilda paydo bo'lgan. Bu ibtidoiy fontan ruchkani kamtarin bank xodimi Jon Loud ixtiro qilgan.

Shunday qilib, AQSh — sharikli qalamning “nominal” vatani hisoblanadi. Lauda qalami mohiyatan marker bo'lib, nafaqat qog'ozga, balki karton va yog'och kabi qo'pol yuzalarga ham yozishga qodir.

Biroq sharikli qalam ixtirochisi buni o'zining asosiy maqsadi - qutilar va tortmalarni belgilash deb bildi. Lauda ruchkasi dizayni biz bilgan rulonli dezodorantni eslatardi. Sirtdagi siyoh izi kichikroq to'plar tomonidan qo'llab-quvvatlanadigan juda katta sharda qoldi. Dizayn o'z davri uchun yangilik edi. Lekin har qanday birinchi urinish kabi u ham mukammal emasdi. To'liq ishonchli emasdi. Siyoh birinchi imkoniyatda sizib ketdi va to'plar tiqilib qoldi yoki tushib ketdi...

Ammo asrlardan osha bizga yetib kelgan qalam va ruchka hali hamon insoniyatning noyob ishlanmasi sifatida insonlar xizmatida...

Dilnura QAYuMOVA,

Toshkent davlat o'zbek tili va adabiyoti
universiteti 2-kurs talabasi.